Στο ψηλότερο σημείο των Μετεώρων, σε υψόμετρο 534 μέτρων θα συναντήσετε τη Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, γνωστή και ως Μεγάλο Μετέωρο, που ξεχωρίζει για την ιστορία και την ομορφιά της ενώ απέναντί της βρίσκεται η εξίσου εντυπωσιακή Μονή Βαρλαάμ.
Μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, τόσο το Μεγάλο Μετέωρο όσο και η Μονή Βαρλαάμ, φιλοξενούνται στους απόκοσμους πέτρινους βράχους και προσφέρουν στους επισκέπτες τους εκτός από μαγευτικές εικόνες και πρωτόγνωρα συναισθήματα.
Σ’ αυτόν τον ευλογημένο τόπο, απαράμιλλης ομορφιάς, μυστηρίου και μεγαλείου, κάπου ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, ετοιμαστείτε να βιώσετε μία ανεκτίμητη εμπειρία!
Δεν είναι τυχαίο πως το εξωπραγματικό τοπίο της θεσσαλικής γης, αποτελεί δημοφιλή προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου.
Ιερά Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος – Μεγάλο Μετέωρο
Το Μεγάλο Μετέωρο, το μοναστήρι – ηγέτης της ασκητικής πολιτείας, είναι το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όσα σώζονται ως σήμερα. Βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Πλατύς Λίθος και η πρόσβαση σε αυτό γίνεται μέσω κλίμακας. Ιδρύθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα (γύρω στα 1340) από έναν λόγιο και αγιορείτη μοναχό, τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη.
Στην αρχή ο όσιος έκτισε στον βράχο ναό της Θεομήτορος, στην οποία αφιέρωσε και το μοναστήρι (της Παναγίας της Μετεωρίτισσας Πέτρας). Επίσης έκτισε και κελιά για την εξυπηρέτηση των μοναχών που άρχισαν να συρρέουν εκεί. Αργότερα έκτισε άλλον ναό προς τιμήν της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, ο οποίος αποτέλεσε το καθολικό του μοναστηριού και έδωσε από τότε την οριστική ονομασία σ’ αυτό.
Σημαντική φυσιογνωμία υπήρξε και ο διάδοχός του, μαθητής του και δεύτερος κτίτορας της μονής, ο μοναχός όσιος Ιωάσαφ, πρώην βασιλιάς Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος. Στα 40 περίπου χρόνια της μοναχικής του ζωής ο όσιος Ιωάσαφ έφτιαξε κελιά, νοσοκομείο, στέρνα, ανακαίνισε τον ναό της Μεταμορφώσεως (πρόκειται για το σημερινό ναόσχημο ιερό) και ήταν μεταξύ των πρωτεργατών που ίδρυσαν τη μονή της Υψηλοτέρας (των Καλλιγράφων), σε απότομο και απρόσιτο βράχο απέναντι από το Μεγάλο Μετέωρο.
Ο μαθητής του Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος, ο οποίος μόνασε με το όνομα όσιος Ιωάσαφ, το 1387/88 έχτισε στη θέση του ναού νέο. H μονή με σιγίλλιο του πατριάρχη Ιερεμία Α΄ απέκτησε προνόμια και πλήρη ανεξαρτησία, όπως οι μονές του Αγίου Ορους.
Στα μέσα του 16ου αιώνα το μοναστήρι γνώρισε ιδιαίτερη ακμή και άνθηση. Είχε προικισθεί με αυτοκρατορικές και ηγεμονικές χορηγίες και υπερτερούσε από τα υπόλοιπα μετεωρίτικα μοναστήρια. Στα 1544-1545 κτίστηκε ο σημερινός μεγαλοπρεπής κυρίως ναός και ο νάρθηκας του επιβλητικού καθολικού. (Ο παλιός ναός έγινε Αγιο Βήμα). Λίγο αργότερα κτίστηκαν η τράπεζα, το μαγειρείο (εστία), το νοσοκομείο-γηροκομείο, ο πύργος και μικρά παρεκκλήσια και σκάλες ανόδου από τον πύργο και πάνω. Δεν έλειψαν βέβαια οι καταστροφές που έπληξαν το μοναστήρι, όπως επιδρομές, κλοπές, λεηλασίες και πυρκαγιές.
Κοντά στην είσοδο του μοναστηριού βρίσκεται ο πύργος του βριζονίου, που στέγαζε το μηχανισμό για το δίχτυ, και το κελάρι της μονής (βαγεναρείο), το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο με αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Στη συνέχεια βρίσκεται η εστία, η τραπεζαρία, με το νοσοκομείο και το γηροκομείο στα ανατολικά και το καθολικό δεξιά. Δίπλα στο ιερό βήμα βρίσκεται το θολωτό παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου και προς τα νοτιοδυτικά το μονόχωρο παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, το οποίο χτίστηκε το 1789.
Ανεβείτε τη λαξευμένη στο βράχο σκάλα και θαυμάστε την αγιορείτικη αρχιτεκτονική του καθολικού καθώς και πλήθος πολύτιμων κειμηλίων που φυλάσσονται στη Μονή. Οπως, φορητές εικόνες, πλούσια συλλογή από χρυσοκέντητα υφάσματα και αριστουργήματα ξυλογλυπτικής.
Η βιβλιοθήκη του μοναστηριού είναι από τις πιο πλούσιες και αξιόλογες μοναστηριακές βιβλιοθήκες. Παρά τις αντίξοες ιστορικές συγκυρίες οι μοναχοί διαφύλαξαν με ευλάβεια και διέσωσαν μέχρι σήμερα τους ανεκτίμητους θησαυρούς του μοναστηριού τους: χειρόγραφους κώδικες, έγγραφα και σπάνια έντυπα. Στη Μονή υπάρχουν επίσης τα τίμια λείψανα πολλών και σπουδαίων αγίων της Εκκλησίας μας.
Την περίοδο 1961-1973 διετέλεσε καθηγούμενος της Μονής ο Μικρασιάτης Γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης ο οποίος συνέβαλλε στην πνευματική αναγέννηση των Μετεώρων. Το Μεγάλο Μετέωρο, που διανύει ήδη την έβδομη εκατονταετία από την ίδρυσή του αποτελεί ζωντανή έπαλξη του ορθόδοξου μοναχισμού και αληθινό προπύργιο της Χριστιανοσύνης.
Ιερά Μονή Βαρλαάμ ή Αγίων Πάντων
Η Μονή Βαρλαάμ ή Μονή των Αγίων Πάντων βρίσκεται απέναντι από το Μεγάλο Μετέωρο, στην κορυφή ενός απότομου βράχου. Συγκαταλέγεται επίσης στα έξι Μοναστήρια που συνεχίζουν να είναι ενεργά στα Μετέωρα, τα οποία από το 1988 συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για ανδρικό μοναστήρι, το οποίο δημιουργήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, και πήρε το όνομά του από τον ασκητή Βαρλαάμ, ο οποίος εγκαταστάθηκε στον βράχο τον 14ο αιώνα.
Αυτός έκτισε τρεις ναούς, ένα μικρό κελί και μια δεξαμενή για νερό. Μετά την κοίμησή του ο βράχος έμεινε για 200 χρόνια περίπου έρημος μέχρι το 1517/1518 που ανέβηκαν οι δύο κτίτορες της μονής, οι αδελφοί ιερομόναχοι Θεοφάνης και Νεκτάριος, οι λεγόμενοι Αψαράδες, από την Ηπειρο. Αυτοί βρήκαν τον βράχο του Βαρλαάμ εντελώς έρημο και άρχισαν να δημιουργούν τα πρώτα κτίσματα.
Το 1518 ανακαίνισαν το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών, το οποίο είχε κτίσει ο Βαρλαάμ. Το 1536 κτίστηκε ο πύργος του βριζονίου και το 1541/1542 τον κεντρικό ναό του μοναστηριού (καθολικό), που τιμάται στη μνήμη των Αγίων Πάντων. Η μεταφορά υλικών κράτησε 22 χρόνια και το κτίσιμο μόνο 20 μέρες. Μέχρι τον 16ο αιώνα η παρουσία των μοναχών είναι συνεχής. Από τις αρχές του 17ου αιώνα και μετά παρέμειναν λίγοι μοναχοί. Το μοναστήρι γνώρισε οικονομική ανάπτυξη και πνευματική άνθηση.
Το καθολικό της μονής, αφιερωμένο στους Αγιους Πάντες, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός αθωνίτικου τύπου και χρονολογείται από το 1541. Η αγιογράφησή του έγινε σε τρεις φάσεις. Οι παλαιότερες αγιογραφίες φιλοτεχνήθηκαν από τον Φράγκο Κατελάνο το 1548. Η δεύτερη φάση χρονολογείται από το 1566 και είναι έργο των αγιογράφων Γεώργιος και Φράγκος Κονταρής. Οι πιο πρόσφατες αγιογραφίες χρονολογούνται από το 1780 και 1782, σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, αλλά πιθανότατα ήταν μικρής κλίμακας επεμβάσεις. Βορειοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η τράπεζα, η οποία στεγάζει κειμήλια, το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών, ένας μονόχωρος δρομικός ξυλόστεγος ναός, η εστία, τα κελιά και ο ξενώνας. Στην άλλη πλευρά, προς την είσοδο, βρίσκεται το νοσοκομείο και το παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων.
Η Ιερά Μονή Βαρλαάμ είναι γνωστή για το σημαντικό αρχείο που διατηρεί. Διαθέτει πλούσια και αξιόλογη συλλογή χειρογράφων, τα οποία πλησιάζουν τα 300. Μερικά από αυτά εκτίθενται στο σκευοφυλάκιο της μονής και τα υπόλοιπα βρίσκονται σε ειδικούς χώρους για συντήρηση και προφύλαξη. Στο σκευοφυλάκιο της μονής εκτίθενται και πολλά εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως: μεταβυζαντινές φορητές εικόνες, χρυσοκέντητα Αμφια και επιτάφιοι, διάφορα είδη μικροτεχνίας και αργυροχοΐας. Μεταξύ των φορητών εικόνων, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας είναι η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα, έργου του 1668 του κρητικού ζωγράφου Εμμανουήλ Τζάνε.
Το μοναστήρι συμβάλλει αποφασιστικά στο να διατηρηθεί η ορθόδοξη παράδοση και ο βυζαντινός πολιτισμός. Διάφορα έργα συντηρούνται, εκτίθενται και φυλάσσονται σε ειδικά ανακαινισμένους χώρους, μέσα σε προθήκες και σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας.
Πηγή: kalampaka.com, Wikipedia.org
